Odwiedzamy kartuską kolegiatę i Muzeum Kaszubskie.
KASZUBY 2022 - dzień czwarty
Póki co jednak wypakowujemy jedynie nasze bagaże z samochodu i nie tracąc czasu idziemy na popołudniowy spacer po mieście. Zbliża się godzina 16, a my jeszcze nie jedliśmy obiadu. Trzyma nas zupa rybna z Wejherowa, ale głód mocno daje się już we znaki. Ruszamy do centrum na poszukiwania restauracji.
Po drodze dostrzegamy skrywającą się za cmentarzem świątynię. To kartuska Kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, wybudowana w drugiej połowie XIV wieku jako kościół klasztorny kartuzów. W architekturze zewnętrznej uwagę zwraca przede wszystkim dach. Jest on dwupoziomowy, łamany, co czyni go wybitnym dziełem na skalę europejską. Wykonany został w pierwszej połowie XVIII wieku według projektu architekta i mistrza ciesielskiego Piota Lethana. Swym kształtem przypomina... wieko trumny, co widoczne jest zwłaszcza, gdy patrzy się z oddali.
Na zewnętrznej ścianie prezbiterium umieszczony został zegar słoneczny z łacińską sentencją "Memento mori". Napis tłumaczony jako "Pamiętaj o śmierci" jest dewizą kartuzów.
Odnajdujemy otwarte wejście do kościoła, przez zakrystię 😆, którędy możemy udać się na zwiedzanie. Wnętrze świątyni jest dość nietypowe, bo niczym w muzeum, jej ściany wypełniają liczne obrazy. Nawa główna ma aż 44,5 metra długości. Zwieńczona gwiaździstym sklepieniem, co przypomina o gotyckim rodowodzie kolegiaty.
Zagłębmy się jednak w detalach wyposażenia kartuskiej świątyni. Zaczniemy od ołtarza głównego. Wykonany został na początku wieku XVII. Jego centralnym punktem jest obraz przedstawiający scenę wniebowzięcia Maryi. Nad nim mniejszy obraz z wizerunkiem Trójcy Świętej. Całość wieńczy postać Matki Boskiej z Dzieciątkiem, nad którą unosi się Duch Święty. Po obu stronach ołtarza odnajdziemy niezwykłe zdobienia ścian, zwane kurdybanami. To ewenement w skali naszego kraju. Kurdybany to garbowana skóra zwierzęca, którą poddaje się dalszym procesom obróbki, w tym zdobieniom. Efekt końcowy widzimy na ścianach prezbiterium.
Po obu stronach kościoła, wzdłuż ścian, stoją niezwykle bogato rzeźbione stalle. Te barokowe arcydzieła sztuki snycerskiej stanowią jeden z najcenniejszych elementów wyposażenia kolegiaty. Niestety nie jest znany ani autor, ani miejsce ich wykonania. Wiadomo jedynie, że powstały w dwóch etapach, w 1641 i 1677 roku. Przyglądamy się niesamowitym rzeźbom i płaskorzeźbom. Jest ich tu taka mnogość, a żadne nie powtarzają się.
Jak już zostało wspomniane wnętrze kościoła wypełnia wiele obrazów. Wśród nich uwagę skupiają dwa znajdujące się nad stallami. Są po prostu największe i pewnie przez to najbardziej nimi się zainteresowaliśmy. Oba przedstawiają ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa. Oba powstały w 1639 roku i autorem obu dzieł jest Maciej Denck.
W kartuskiej kolegiacie, oprócz oczywiście ołtarza głównego, odnajdziemy wiele innych ołtarzy bocznych. Wśród nich jest jednak ten najcenniejszy, określany wielkim zabytkiem sztuki średniowiecznej. Mowa o fragmencie gotyckiego ołtarza z 1444 roku, umieszczonym w Złotej Kaplicy. Dawniej pełnił on rolę ołtarza głównego, ustępując miejsca późniejszemu, barokowemu następcy. Zgodnie z wezwaniem kościoła, dzieło to również nawiązuje do wniebowzięcia Maryi. Świadczą o tym dwie środkowe postaci, siedzące na tronie, którymi są Maryja i Jezus Chrystus. Scena odczytywana jest jako koronacja i jednocześnie wniebowzięcie. U stóp ołtarza gotyckiego znajdują się barokowe relikwiarze. Te w kształcie rąk zawierają relikwie św. Maurycego. Inne relikwiarze odnajdziemy na ścianach kaplicy.
Na koniec spoglądamy jeszcze w górę na emporę organową. Pochodzi z XVII wieku i podobnie jak stalle, jest bogato dekorowana dziełami sztuki snycerskiej.
Trochę czasu spędziliśmy w świątyni. Czas w końcu ruszyć na zasłużony obiad, bo żołądki powoli przyrastają nam do kręgosłupów 😁. Wracamy na główną ulicę Wzgórze Wolności, spoglądając z daleka na przysłoniętą nieco drzewami kolegiatę. Faktycznie... dach przypomina trumnę.
W końcu możemy zjeść coś konkretnego 😋.
Najedzeni udajemy się na dalszy spacer po Kartuzach. Trzeba teraz spalić trochę kalorii po obfitym obiedzie. Dochodzimy na kartuski rynek. Góruje nad nim 50-metrowa wieża Kościoła św. Kazimierza. To dużo młodsza świątynia od zwiedzanej wcześniej kolegiaty. Powstała pod koniec XIX wieku w stylu neogotyckim, jako kościół ewangelicki. Tradycyjnie zmiana nastąpiła po II wojnie światowej, kiedy to ewangelicy, stanowiący ludność pochodzenia niemieckiego, zostali wysiedleni z polskich ziem. Co ciekawe, główna i jedyna nawa świątyni nakryta jest drewnianym dachem.
Wysokie, podłużne okna kościoła zdobione są witrażami.
Jakbyśmy nie wiedzieli w jakim mieście się znajdujemy, na rynku znajdziemy ławkę z napisem "Kartuzy". Tu również znajduje się fontanna, która w nocy nabiera różnych kolorów. A przy niej Kaszëbsczé nótë, jakbyśmy zapomnieli w jakim regionie Polski jesteśmy 😉. Tym samym miasto ściśle utożsamia się z Kaszubami, pretendując nawet do miana kaszubskiej stolicy. Ale więcej o tym już pisaliśmy podczas pobytu 👉w Wejherowie.
Wracamy do naszej kwatery. Jutro ciąg dalszy, a odwiedzimy jeszcze w Kartuzach Muzeum Kaszubskie. Tymczasem trafiamy na makietę całego kompleksu klasztornego kartuzów.
KASZUBY - dzień piąty
Zgodnie z planem dzień dzisiejszy rozpoczynamy wizytą w Muzeum Kaszubskim. Przejeżdżamy zatem na ulicę Kościerską, gdzie pod numerem jeden zlokalizowana jest interesująca nas placówka.
Muzeum powstało staraniem Franciszka Tredera, doktora Aleksandra Majkowskiego i jego siostry Franciszki Majkowskiej. Byli oni po prostu pasjonatami i wielkimi krzewicielami kaszubszczyzny. W obecnym gmachu muzeum działa od 1947 roku. Od 1995 roku nosi imię swojego założyciela Franciszka Tredera. Dwa lata później, w 1997 roku, na dziedzińcu ustawiony został jego pomnik.
W zbiorach Muzeum Kaszubskiego imienia Franciszka Tredera odnajdziemy niezwykle bogate zbiory związane z codziennym życiem Kaszubów. Większość z nich pochodzi z XIX i pierwszej połowy XX wieku, jednak są wyjątki.
Cała ekspozycja podzielona została na tematyczne sale wystawowe. Zaczynamy od rybołówstwa, fachu, z którym Kaszubi związani byli i są bardzo mocno. Odnajdziemy tu wiele przyrządów i narzędzi wykorzystywanych do połowu ryb zarówno na morzu, jak i w słodkich wodach kaszubskich jezior.
Ważną częścią życia Kaszubów było również rolnictwo. Potwierdzeniem tego jest kolejna sala, w której odnajdujemy liczne narzędzia gospodarskie. Ciekawostką są dla nas... buty końskie. Na podmokłych kaszubskich ziemiach konie grzęzły w czasie prac polowych. By temu zapobiec wymyślono dla nich specjalne buty 😁.
Przechodzimy do działów związanych z gospodarstwem domowym. Tu możemy obejrzeć liczne przedmioty wykorzystywane w codziennej pracy. Kredens ze sztućcami, drewniane łyżki, ale też żelazka, maselnice, magiel, a nawet pralka ręczna. Bogata jest kolekcja foremek do wyrobu i dekorowania masła oraz kaszubskiej ceramiki. Naszą uwagę zwracają również narzędzia kowalskie, a wśród nich szczypce, które służyły do wyrywania zębów. I to zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Ała! To musiało naprawdę boleć 😱. A my współcześnie boimy się wizyty u dentysty 😂.
Ciekawym eksponatem jest również piec kaflowy wykonany na początku XX wieku. Znajdował się w budynku Starostwa Powiatowego w Kartuzach, skąd został przeniesiony do muzeum.
Przechodzimy na piętro. Tu poznamy nieco bliżej obrzędowość Kaszubów i ich kulturę. Naszą uwagę przyciągają ruchome zabawki ludowe, a także instrumenty muzyczne. Wśród nich dobrze już nam znane z wejherowskiego muzeum, diabelskie skrzypce.
Przed nami kolekcja drewnianych lasek. Ta zwana po kaszubsku "klëka" była symbolem władzy sołeckiej. Dzisiaj powiedzielibyśmy, że stanowiła swego rodzaju słup ogłoszeniowy. Przez wykonany w jej trzonku otwór przewieszano kartę z ogłoszeniami i przekazywano laskę od domu do domu. Tym sposobem wszyscy mieszkańcy mogli zapoznać się z informacjami. Na niej zawieszano również odpowiedniego koloru wstążkę, która symbolizowała określone wydarzenie. I tak na przykład kolor czarny wstążki oznaczał śmierć mieszkańca, czerwony zaś zbliżające się wesele.
Ciekawym eksponatem jest urządzenie do gięcia lasek. To tutaj pochodzi z 1920 roku.
Na przykładzie kolejnej laski możemy zobaczyć jak pięknymi dekoracjami, nawiązującymi do kaszubskich tradycji, mogły być one zdobione.
Imponująca w muzeum jest kolekcja tabakier. Te wykonywane były z bydlęcych rogów. Tabaka, czyli sproszkowany tytoń, często aromatyzowany, stanowi kolejny element kultury kaszubskiej. To tradycyjna tutaj używka, którą zażywa się przez nos.
Przechodzimy do kolejnej sali, w której poznamy haft kaszubski. Obok tradycyjnego, kaszubskiego stroju, któremu w muzeum możemy przyjrzeć się z bliska, niezwykle cennymi i pięknymi eksponatami są czepce pochodzące z okresu od XVII do XIX wieku. Te najpiękniejsze elementy odświętnego stroju kobiecego zdobione były złotą lub srebrną nicią.
Kolejnym niezwykłym eksponatem kartuskiego muzeum jest welon oczepinowy w formie kaptura oraz liczne skrzynie posagowe. To w nich umieszczano posag panny młodej, przekazywany jej nowemu mężowi.
Kolejna sala przybliża nam wygląd tradycyjnej kaszubskiej izby z przełomu XIX i XX wieku. Tu, poza sprzętami i meblami, odnajdziemy również wiele elementów sztuki ludowej.
A w ostatniej sali zapoznajemy się z historią zakonu kartuzów, który przybył na te ziemie w 1380 roku. Wśród eksponatów zobaczyć możemy oryginalny habit zakonnika kartuza oraz dębowe rzeźby przedstawiające zakonników. Wśród nich figura założyciela zakonu, św. Brunona.
W trakcie wizyty w muzeum zostaliśmy poczęstowani przez jego gospodarzy tabaką. Ciekawe uczucie wciągnąć mentolowy tytoń do nosa. Drogi oddechowe na pewno nam udrożniło 😅.
Opuszczamy gmach muzeum. To jednak nie koniec wizyty tutaj. Przechodzimy do sąsiedniego budynku, zwanego budynkiem gospodarczym. Tam czeka jeszcze ekspozycja pokazującą tradycyjną kuźnię oraz wystawę zatytułowaną "Kaszubska współczesność z korzeni wyrasta". Tu możemy zobaczyć na przykład buty słomiane, które przyciągnęły nasz wzrok swoimi wymiarami. Dawniej doskonale chroniły przed zimnem i mrozem.
I to już koniec naszej wizyty w Muzeum Kaszubskim imienia Franciszka Tredera w Kartuzach. Piękne miejsce, w którym poznaliśmy prawdziwą historię, obyczaje, kulturę i sztukę Kaszubów. Obiekt naprawdę warty odwiedzenia! Tymczasem ruszamy 👉w dalszą drogę, bo jeszcze wiele atrakcji mamy na dzisiaj zaplanowanych.
POZDRAWIAMY☺
P.S.
Podobnie jak miało to miejsce 👉w Pelplinie, pierwszym punkcie naszej objazdowej wycieczki, tak i tutaj, nie możemy nie wspomnieć o niezwykle pomocnym i dobrze napisanym przewodniku. Wydana przez FOTO LINER S.C. książka pod tytułem "Kolegiata w Kartuzach", jak tylko na nią trafiliśmy, od razu wpadła w nasze ręce. Dzięki przystępnemu opisowi i licznym zdjęciom niezwykle ułatwia poznanie kartuskich atrakcji. Oprowadza nie tylko po kolegiacie i klasztorze, ale również po Muzeum Kaszubskim. Choć nie mamy z tym wydawnictwem nic wspólnego i nie jest to opłacona reklama, szczerze polecamy! Bez niej ten post by się nie udał 😉.